کدام بیماران در ماه رمضان روزه نباید بگیرند؟
روزه گرفتن بر چه بیمارانی واجب نیست؟ کدام بیماران نباید روزه بگیرند؟
رمضان یک هدیه از سوی خداست که بهره‌مند شدن از برکات آن، فقط با امساک از نوشیدن و خوردن حاصل نمی‌شود. پرهیز از خوردن و آشامیدن فقط یکی از آداب روزه‌داری است. چرا …
«اگر مکلف از گفته پزشک یقین پیدا کند که روزه براى او ضرر دارد یا از گفته وى یا منشأ عقلایى دیگرى براى او خوف از ضرر حاصل شود…
« روزه گرفتن براى او واجب نیست، بلکه جایز هم نیست.» این، پاسخ قاطبه مراجع عظام در پاسخ به استفتایی است که می‌پرسد: «اگر پزشک شخصى را از روزه گرفتن منع کند، آیا عمل به گفته او واجب است؟»
نباید فراموش‌کنیم که کتاب آسمانی‌مان توصیه‌های زیادی در مورد حفظ سلامت، این نعمت گرانبهای خدادادی به ما داشته است. نباید یادمان برود که هدف از این ماه، تزکیه‌نفس و عبادت است؛ نه فقط پرهیز از خوردن و آشامیدن، به‌خصوص اگر این امتناع، سلامت دستگاه‌های متعدد بدن را تهدید کند.
اگر دچار بیماری مزمن یا شرایط خاص جسمی هستید، پیش از آغاز ماه رمضان و ایام روزه‌داری با پزشک متخصص مشورت کنید و درمورد مصرف داروهایتان و اینکه آیا روزه برای شما ممنوع است یا نه، از او کسب اجازه کنید. برای آشنایی بیشتر شما با این موضوع از استادان دانشگاه در رشته‌های قلب‌و‌عروق، زنان، کلیه، غدد، گوارش، ریه و چشم خواسته‌ایم تا نظرات علمی خود را در این مورد بیان کنند.
کدام بیماران ریوی روزه نگیرند؟
بیماران ریوی به‌خصوص آنهایی که شغلشان ایجاب می‌کند که در محیط باز فعالیت کنند و گرمای روزهای بلند تابستان، بدن آنها را دچار کم‌آبی می‌کند، روزه نگیرند. این بیماران حتما باید بررسی شوند و به صلاح نیست با مصرف نکردن مایعات، احتمال خطر را برای خود افزایش دهند.
مصرف‌کنندگان داروهای استنشاقی: اگر بررسی شده‌اید و طبق مشاوره و نظر پزشک می‌توانید روزه بگیرید اما از داروهای استنشاقی استفاده می‌کنید، داروهای استنشاقی خود را در طول روز هم مصرف کنید چون طبق فتوای مراجع، روزه را باطل نمی‌کنند. اگر هم داروهای خوراکی مصرف می‌کنید، قطعا دوز آنها باید به‌وسیله پزشکتان تنظیم شود.
مبتلایان به آسم و برونشیت: اگر دچار آسم و برونشیت مزمن هستید، غلیظ شدن خلط از مشکلاتی است که بیماری‌تان را تشدید می‌کند، یعنی اگر مایعات کافی در طول روز مصرف نکنید، این کم‌آبی به علاوه گرمی هوا (دقیقا شرایط رمضان امسال) بر شدت بیماری‌تان می‌افزاید. درست است که روزه واجب است و ثواب دارد اما اگر سلامت شما را تهدید کند، نه‌تنها واجب نیست بلکه حرمت هم دارد. پس حتما توصیه پزشکتان را جدی بگیرید و اصرار بی‌جهت برای روزه‌داری نداشته باشید.
آیا افرادی که عینک می‌زنند، نباید روزه بگیرند؟
آیا روزه‌داری باعث ضعیف‌تر شدن چشم‌های آنها و بالا رفتن شماره عینک می‌شود؟
تاکنون هیچ مدرکی که ثابت کند روزه‌داری مشکلات انکساری چشم را بیشتر می‌کند یا شماره عینک را تغییر می‌دهد، وجود نداشته است. تنها در یک مورد منع روزه‌داری از سوی متخصصان چشم توصیه می‌شود و آن هم به مبتلایان به آب‌سیاه یا گلوکوم است. زیرا فشار داخل چشم این بیماران بالاست و اگر روزه بگیرند، در اثر کم‌آبی با مشکل مواجه می‌شوند. به‌خصوص اینکه هنگام افطار که مایعات مصرف و به‌اصطلاح روزه را افطار می‌کنند، یک دفعه فشار مضاعفی به آنها وارد می‌شود که خطرناک است.
شیردهی، مانع روزه داری نیست؟
داشتن تغذیه خوب و مناسب در تمام دوران زندگی ضامن بقا و سلامت ما انسان‌هاست اما در برخی دوره‌ها مثل دوران بارداری و شیردهی، اهمیت آن بیشتر است. در 3 ماهه نخست بارداری، روزه گرفتن خانم‌ها اصلا جایز نیست چون سلول‌های حیاتی بدن جنین در حال رشد هستند و از خون مادر تغذیه می‌کنند. خوشبختانه بیشتر مادران باردار و شیرده متوجه این اهمیت ویژه هستند و خودشان به سلامت جنین در دوران بارداری و سلامت کودک شیرخوارشان اهمیت می‌دهند.
کدام بیماران گوارشی روزه نگیرند؟
مبتلایان به زخم‌معده: زخم‌های فعال دستگاه گوارش شامل زخم معده و زخم اثنی‌عشر هستند. اگر به‌تازگی آندوسکوپی کرده‌اید و تشخیص زخم معده برایتان داده شده است، نباید روزه بگیرید.
مبتلایان به مشکل کبدی: بیماران کبدی که تحت‌درمان هستند ولی علایم پیشرفته کبدی ندارند، برای مثال نارسایی کبد یا سیروز کبدی پیش نیامده است، می‌توانند با نظر پزشک خود داروهایشان را تنظیم کنند و روزه بگیرند اما اگر به نارسایی کبد یا مشکلات کبدی همراه با تورم بدن دچارند و تنظیم پروتئین بدن و دیگر فاکتورهای حیاتی آنها از طریق داروها تحت کنترل درآمده است، هرگز نباید روزه بگیرند.
مبتلایان کولیت اولسروز: کسانی که به بیماری کولیت اولسروز یا کرون مبتلا هستند به دلیل تشدید مشکلات در اثر روزه‌داری بهتر است از روزه‌داری اجتناب کنند.
مبتلایان به یبوست: کم‌آبی، یبوست مزمن را در کسانی که به این مشکل دچارند تشدید خواهد کرد. با وجود این، اگر تمایل دارید روزه بگیرید، برای جلوگیری از مشکل جدی‌تر، حجم مواد فیبری مانند میوه و سبزی‌ها را در وعده غذایی خود بیشتر کنید. تحرک داشته باشید و در طول شبانه‌روز 8 تا 10 لیوان مایعات بنوشید. مصرف چای تان را کم کنید.
مبتلایان به سوءهاضمه: از نظر علمی، روزه‌داری برای کسانی که سوءهاضمه دارند، جایز نیست و به‌طور قطع علامت‌های آنها تشدید خواهد شد اما این تصمیم به عهده شماست و امیدوارم با توصیه‌های ما موفق به روزه‌داری شوید. به طور معمول افراد زیادی علایم برگشت اسید، حالت ترش‌کردن، سوزش سردل و بدمزه شدن دهان را تا به حال تجربه کرده‌اند. علایم این افراد در اثر خالی ماندن معده و ترشح اسیدمعده، تشدید می‌شود ولی به‌هر حال تصمیم با شماست.
اگر باوجود این علایم تمایل دارید روزه بگیرید، برای جلوگیری از این حالت‌های ناخوشایند باید پیش از مصرف سحری و افطاری داروهای خود را مصرف کنید و حجم وعده‌غذایی‌‌تان را کاهش دهید و پرخوری نکنید. از مصرف چای با حجم زیاد و به‌خصوص چای پررنگ و قهوه بپرهیزید. غذاهای کم‌چرب و کم‌ادویه، برای شما بسیار مناسب‌تر است.
دیالیزی ها روزه نگیرند
در کسانی که مشکلات کلیوی دارند و به سختی با مراقبت‌های دقیق و همکاری با هم توانسته‌ایم کراتینین آنها را به تعادل برسانیم، معمولا روزه گرفتن عوارضی به دنبال خواهد داشت بنابراین از همه شما عزیزان که اصرار دارید روزه‌هایتان را بگیرید خواهش می‌کنم به نکات مهمی که اشاره می‌کنم، توجه کنید:
کراتینین شما چند است؟ اگر کراتینین 5/1 تا 7/1 دارید، ریسک نکنید و روزه نگیرید یا حداقل پشت‌سرهم روزه نگیرید و چند روز به کلیه‌ها استراحت بدهید و پس از 4 روز روزه‌داری، باید آزمایش از شما به‌عمل آید. مبادا یک ماه بدون مراجعه به متخصص روزه بگیرید و پایان ماه رمضان با مشکلی غیرقابل جبران مواجه شوید.
کلیه‌های سنگ‌ساز: آنهایی که کلیه‌هایشان مکررا سنگ‌سازی می‌کند و سابقه چند نوبت سنگ‌سازی دارند یا در حال حاضر سنگ دارند، باید در طول روز مقادیر زیادی آب بنوشند تا سنگشان بزرگ نشود پس نمی توانند روزه بگیرند.
اگر پیوند کلیه شده‌اید: کسانی که پیوند کلیه شده‌اند و هنوز یک سال از موعد پیوند آنها نگذشته است، نباید روزه بگیرند. اگر یک سال از پیوند گذشته باشد و هیچ مشکلی نداشته باشند، شاید بتوانند با نظر پزشک روزه بگیرند.
مبتلایان به نارسایی کلیه: از نظر ما نارسایی کلیه مراحل متعددی دارد. در افرادی که کراتینین خونشان 2 یا بالای 2 است، ننوشیدن آب در طول روز به ایجاد ایسکمی یا نرسیدن خون حاوی موادغذایی به بافت کلیه می‌انجامد و شرایط را بدتر می‌کند. مبتلایان به فشارخون، به‌خصوص افرادی که ساعت‌های نزدیک به افطار فشارخونشان خیلی بالا می‌رود منع روزه‌داری دارند.
دیالیزی‌ها: دیالیزی‌ها اصلا نباید روزه بگیرند و مانند دیگر گروه‌ها، به مصرف آب و مایعات کافی در طول روز نیاز دارند.
کدام بیماران قلبی نباید روزه بگیرند؟
مشکل دریچه‌ای قلب: به‌طورکلی مبتلایان به مشکلات دریچه‌ای قلب منع روزه‌داری ندارند ولی باید با پزشک خود مشورت کنند. شاید ابتلای آنها به برخی بیماری‌های همراه یا شرایط خاص سنی یا جسمی‌شان به بررسی بیشتر نیاز داشته باشد.
فشارخون: بیمارانی که فشارخون کنترل‌نشده دارند، نباید روزه بگیرند. هرگونه تغییر در حجم خون و شرایط فیزیکی بدن باعث عدم تعادل آب و الکترولیت‌ها در خون و برهم خوردن فشارخون می‌شود و این بیماران منع روزه‌داری دارند.
نارسایی قلبی: نارسایی قلبی یک نشانگان بالینی است که در آن اختلال ساختمانی یا عملکرد قلب به عدم توانایی قلب در به گردش درآوردن خون، با سرعت لازم برای تامین نیازهای بافت‌های متعدد، می‌انجامد. نارسایی قلبی به‌طورمعمول باعث تظاهرات بالینی‌ای مانند اختلال در گردش خون، تنگی نفس، ضعف و خستگی می‌شود. علل نارسایی قلبی بسیار متنوع است اما بیماری‌های ایسکمی قلب (اختلال در خونرسانی به قلب در اثر تنگی عروق) و مشکلات مادرزادی، از مهم‌ترین علت‌ها هستند.
عمل جراحی: گروه دیگری که به‌دلیل تنگی رگ‌های قلبی تحت عمل آنژیوپلاستی قرار گرفته یا جراحی قلب شده‌اند (بای‌پس انجام داد‌ه‌اند) و در حال حاضر هیچ مشکلی ندارند و تحت‌کنترل پزشک هستند، با اینکه منع روزه‌داری ندارند اما باید حتما درباره انجام این فریضه با پزشک خود مشورت کنند و توصیه‌های او را در مورد مصرف دارو یا رژیم خاص در طول ماه مبارک رمضان جدی بگیرند.
گرسنگی برای تشنج ضرر دارد ؟
کسانی که با روزه گرفتن سردردشان تشدید می‌شود، آیا این مشکل باعث منع روزه‌داری می‌شود؟
شاید در مواردی که تشنج بیمار کاملا تحت کنترل است (وضعیت دارویی و نوارمغز مطلوب است)، با صلاحدید پزشک اجازه روزه‌داری داده‌شود اما در کسانی که تشنج غیرقابل کنترل دارند یا بیم آن می‌رود که به دلیل روزه‌داری و برهم خوردن تعادل داروها بیمار دچار تشنج شود، روزه‌داری مضر تشخیص داده می‌شود چرا که خود گرسنگی ممکن است باعث بروز تشنج شود.
بیمارانی هستند که به‌دلیل ماهیت بیماری‌شان یا اقدام‌های درمانی دچار ضعف مفرط عمومی می‌شوند و این ضعف با روزه بدتر و علایم اولیه بیماری شعله‌ورتر خواهدشد. مثلا بیمارانی که به دلایلی به درمان‌های جنبی مثل رادیوتراپی و شیمی‌درمانی نیاز دارند، باید وضعیت تغذیه‌ای صحیحی داشته باشند. هرگونه اختلال تغذیه‌ای، ضعف عمومی آنها را تشدید و عدم مصرف غذا به صورت مکفی سیستم ایمنی‌‌شان را تهدید می‌کند و روند درمان را به تاخیر می‌اندازد، پس باید از روزه گرفتن اجتناب کنند.
آداب روزه دیابتی‌ها
• مبتلایان به دیابت: مهم‌ترین مساله‌ای که در روزه، آن هم در فصل گرم، فرد مبتلا به دیابت را تهدید می‌کند، افت قندخون است. رمضان یک هدیه از سوی خداست که بهره‌مند شدن از برکات آن، فقط با امساک از نوشیدن و خوردن حاصل نمی‌شود. پرهیز از خوردن و آشامیدن فقط یکی از آداب روزه‌داری این ماه و تزکیه‌نفس و فیض بردن از ماه رمضان است. چرا دیگر موارد مانند نیکی و رسیدگی به نیازمندان و… را در نظر نمی‌گیرید؟ شما می‌توانید با رژیم غذایی مناسب و مصرف داروهایتان، سلامت خود را حفظ و تضمین کنید و با شادابی، شکر نعمت را برآورید و به امور خیریه در این ماه برسید.
• اگر مشکوک به ابتلا به دیابت هستید: اگر در معرض دیابتی شدن هستید، یعنی اختلال در تست قندخون ناشتا داشتید و عوامل خطری چون زمینه خانوادگی، چاقی و وجود تخمدان‌های پلی‌کیستیک در شما تشخیص داده شده باید تحت نظارت پزشک، رژیم غذایی و فعالیت بدنی مناسب قراربگیرید چون مستعد دیابت هستید. 5/4 میلیون نفر از مردم تست قندخون ناشتای غیرطبیعی دارند و مستعد دیابت هستند در حالی که این خطر را نمی‌شناسند. از همین حالا باید حواستان به مصرف مواد شیرین و چرب و زولبیاوبامیه و از این دست غذاها که استفاده از آن متاسفانه در افطار سنتی ما به‌وفور شایع است، باشد.
• اگر انسولین تزریق می‌کنید: برای کسانی که به تزریق انسولین نیاز دارند، یا کسانی که نوسانات قندخون آنها کنترل نشده است، روزه‌داری ممنوع است.
• آداب روزه در دیابتی‌ها: به هر حال، اگر قرار شد روزه بگیرید، یادتان باشد محدودیت‌هایی دارید. از خوردن وعده‌های چرب و مواد شیرین بپرهیزید و آن را کاهش دهید. مواظب باشید فشارخونتان بالا نرود. اختلالات چربی خون یا هرگونه تغییری را در کنار مشکل دیابت باید به پزشکتان گزارش دهید. قندخونتان را پیش از افطار (قندخون ناشتا) اندازه بگیرید و نتیجه را به‌طور جدی به منظور حفظ سلامت کلیه‌هایتان یادداشت کنید. اگر قندخون در بدن شما و ادرارتان بالا رود، بافت کلیه آسیب می‌بیند. اگر علایم قندخون مانند تعریق، گیجی و لرزش اندام‌ها، از دست دادن تمرکز و… را مشاهده کردید سماجت و لجاجت نکنید و سریع روزه تان را افطار کنید.